Η γρίπη των πτηνών σε σχέση με τον άνθρωπο και τα κατοικίδιά του

Ως ασθένεια, η γρίπη υπάρχει εδώ και εκατοντάδες χρόνια, αλλά ως θέμα στα ΜΜΕ κυριαρχεί από πέρσι όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα περιστατικά στη χώρα μας. Σκοπός του άρθρου είναι να ενημερώσει τους αναγνώστες για τους τυχόν κινδύνους της γρίπης για αυτούς και τα κατοικίδιά τους.

Ο άνθρωπος συμβιώνει με τα ζώα και τους διάφορους μικροοργανισμούς για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα. Τα τελευταία χρόνια η αύξηση του πληθυσμού και η εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος και των ζώων για μεγαλύτερη παραγωγή έφεραν τον ανθρωπο αντιμέτωπο με αρχέγονους τύπους μικροοργανισμών οι οποίοι είχαν τη δυνατότητα να ανασυνδυαστούν και να δημιουργήσουν νέα στελέχη στα οποία ο άνθρωπος είναι ευαίσθητος.

Ένας τέτοιος μικροοργανισμός είναι και ο ιός της γρίπης. Οι ιοί της γρίπης προσβάλλουν πολλά είδη πουλιών αλλά και θηλαστικά, ανάμεσά τους και τον άνθρωπο. Οι ιοί χωρίζονται σε τρεις τύπους (A, B, C) και περισσότερους υπότυπους ανάλογα με το επιφανειακό αντιγόνο τους. Υπάρχουν δύο αντιγόνα, η αιμοσυγκολλητίνη (HA) και η νευροαμιδάση (NA). Το καθένα έχει διάφορους υπότυπους (16ΗΑ και 9 ΝΑ) ο συνδυασμός των οποίων είναι υπεύθυνος για τη παθογενητικότητα του ιού.

Τα υδρόβια πτηνά παίζουν σημαντικό ρόλο στην οικολογία των ιών της γρίπης. Ο μεγάλος αριθμός ιών που έχει απομονωθεί από αυτά, δείχνει ότι είναι η δεξαμενή του ιού στη φύση. Επίσης, μοριακή μελέτη των ιών των θηλαστικών έδειξε ότι και αυτοί προέρχονται από τους ιούς των πτηνών. Οι πάπιες, οι κύκνοι και τα άλλα υδρόβια πτηνά δεν εμφανίζουν συμπτώματα της γρίπης ή αυτά είναι πολύ ελαφριά, μπορούν όμως να απεκκρίνουν τον ιό στο περιβάλλον και από εκεί να μολύνουν τα οικόσιτα πτηνά και τα θηλαστικά.

Ο ιός που αυτή τη στιγμή είναι υπεύθυνος για την πανδημία, ιδίως στην Ασία, είναι υψηλής παθογενητικότητας και χαρακτηρίζεται ως (Η5Ν1). Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Χονγκ-Κονγκ το 1997. Στην περιοχή ελήφθησαν διάφορα μέτρα και το 2003 θεωρήθηκε ελεύθερη από τη γρίπη. Όμως ο ιός άρχισε να εμφανίζεται και σε άλλες χώρες της Ασίας και πέρυσι έφθασε στα σύνορα της Ευρώπης (Ρωσία,Ρουμανία,Τουρκία). Στην Ασία έχει παρατηρηθεί η μετάδοση του ιού από πτηνά σε ανθρώπους. Όχι όμως και η μετάδοση του συγκεκριμένου ιού από άνθρωπο σε άνθρωπο.

Πέρυσι στην Αυστρία και σε υγροβιότοπους της Γερμανίας βρέθηκαν και νεκρές γάτες οι οποίες ήταν θετικές στον ιό Η5Ν1. Από έρευνες οι οποίες έγιναν αλλά και κατά τα προηγούμενα χρόνια οι επιστήμονες κατέληξαν στα εξής συμπεράσματα: πρώτον ότι οι γάτες μολύνθηκαν αφού έφαγαν μολυσμένα εντόσθια πουλιών και δεύτερον ότι μπορεί να αρρώστησαν οι ίδιες, όμως δεν απέκκριναν επαρκή ποσότητα ιού ώστε να θεωρηθεί ότι μπορούσαν να τον μεταδώσουν εύκολα σε άλλα ζώα ή στον άνθρωπο.

Ο σκύλος δεν φαίνεται να μπορεί να μολυνθεί από τον ιό, αφού έρευνες έδειξαν ότι ο ιός δεν αναπτύσσεται στον σκύλο. Ο σκύλος μπορεί να μολυνθεί από τον ιό της γρίπης των αλόγων (Η3Ν, και μόνο ως μηχανικός φορέας του ιού Η5Ν1 μπορεί να θεωρηθεί. Τα ίδια ισχύουν και για τα άλογα, είναι ευαίσθητα μόνο στον (Η3Ν, ενώ τα βοοειδή είναι γενικά ανθεκτικά στους ιούς της γρίπης.

Από έρευνες που έγιναν στην Ασία βρέθηκαν αντισώματα κατά του ιού (Η5Ν1) αλλά όχι ο ίδιος ο ιός σε χοίρους που εξετάστηκαν στα σφαγεία. Σε πειραματικές μελέτες βρέθηκε ότι ο ιός (Η5Ν1) πολλαπλασιάζεται ελάχιστα η και καθόλου στο χοίρο οπότε ο ρόλος του στη μετάδοση της γρίπης είναι ελάχιστος. Όπως είπαμε, τα πιο ευαίσθητα ζώα στον ιό είναι τα κοτόπουλα και οι γαλοπούλες, τα οποία αποτελούν την πιο πιθανή εστία μόλυνσης για τον άνθρωπο λόγω της στενής επαφής που έχει με αυτά. Τα μόνα κρούσματα στον άνθρωπο μέχρι στιγμής είναι σε άτομα που είχαν στενή επαφή με κοτόπουλα (εκτροφείς, εργαζόμενοι σε πτηνοσφαγεία). Τα υδρόβια πτηνά αρρωσταίνουν λιγότερο από τον ιό αλλά είναι φορείς και μπορούν να τον μεταδώσουν στα οικόσιτα πουλερικά.

Οι τρόποι για να προφυλαχθούμε είναι να τηρούμε τους συνηθισμένους κανόνες υγιεινής: καλό πλύσιμο των χεριών, καλό ψήσιμο των αβγών και του κρέατος πουλερικών μιας και ο ιός καταστρέφεται εύκολα με τη θερμότητα. Όσον αφορά τους εκτροφείς πουλερικών πρέπει να εφαρμόζουν αυτά που ίσχυαν και πέρυσι το χειμώνα (απολυμάνσεις, περιορισμός των πουλερικών κ.λπ.). Οι κυνηγοί δεν διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο εφόσον τηρούν τους κανόνες που αναφέραμε παραπάνω, πρέπει όμως αν βρίσκουν νεκρό πτηνό σε υγροβιότοπους το οποίο δεν έχει πυροβοληθεί, να ειδοποιούν τη θηροφυλακή ή τις κατά τόπους κτηνιατρικές αρχές για να γίνει περισυλλογή και εξέταση του πτηνού για να προλάβουμε τυχόν εμφάνιση του ιού και στη χώρα μας.

Οι γάτες και ο H5N1
(από τη ruko)

Όπως σημειώθηκε παραπάνω, ο Η5Ν1 είναι ιός υψηλής παθογένειας που προσβάλλει τα θηλαστικά. Εκτός από τους ανθρώπους, έχουν εντοπιστεί κρούσματα του ιού σε άγρια αιλουροειδή, ποντίκια, κουνάβια, αλλά και οικόσιτες γάτες.

Τα κύρια συμπτώματα του ιού στις γάτες είναι πυρετός, ατονία, επιπεφυκίτιδα, δυσκολία στην αναπνοή και, ενίοτε, εμφάνιση του τρίτου βλεφάρου. Ο ιός προβάλλει ζωτικά όργανα, όπως οι πνεύμονες, ο εγκέφαλος, οι καρδιά, τα νεφρά και το συκώτι, και μπορεί να οδηγήσει στο θάνατο.

Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι σε εργαστηριακές συνθήκες οι γάτες είναι δυνατόν να μεταδώσουν τον ιό σε μικρά ζώα ή σε άλλες γάτες, καθώς απεκκρίνουν κάποιες ποσότητες μέσω της αναπνευστικής οδού και στα περιττώματά τους. Ωστόσο, οι ποσότητες αυτές είναι πολύ μικρές (κατά πολύ μικρότερες από τις ποσότητες που απεκκρίνουν τα πτηνά) και θεωρείται απίθανο να οδηγήσουν σε εξάπλωση του ιού στους ανθρώπους ή σε άλλα ζώα σε πραγματικές, μη εργαστηριακές συνθήκες.

Ο κίνδυνος μόλυνσης από τον Η5Ν1 είναι αμελητέος για τις γάτες. Οι κύριοι φορείς του ιού είναι τα υδρόβια πτηνά, τα οποία σπάνια έρχονται σε επαφή με γάτες. Έτσι, η γάτα κινδυνεύει να μολυνθεί μόνο αν καταναλώσει κάποιο μολυσμένο πτηνό, όπως κοτόπουλο ή ακόμα και κάποιο άρρωστο περιστέρι, σπουργίτι κ.λπ.

Οι τρόποι προφύλαξης είναι απλοί. Πρώτον, αποφεύγουμε να δίνουμε στις γάτες ωμά πουλερικά. Ο ιός καταστρέφεται στους 70˚C, οπότε όλα τα μαγειρεμένα τρόφιμα, καθώς και οι τροφές του εμπορίου είναι απόλυτα ασφαλή. Τέλος, δεν πρέπει να αφήνουμε τις γάτες να βγαίνουν έξω σε περιοχές όπου έχουν σημειωθεί κρούσματα του ιού για να μην έρθουν σε επαφή με άρρωστα πουλιά.


Πηγή:
American Journal of Pathology Vol. 168 No 1
Cornell University – College of Veterinary Medicine
American Agriculture Department